Hoe krijg je de meeste kleurschakeringen in je foto?
Natuurlijk door een bestand te gebruiken met zoveel mogelijk (kleur)informatie, RAW of DNG met een bitdiepte van 32 bits. Geweldig, maar een enorme geheugenvreter. Tiff met bitdiepte 16 heeft iets minder informatie in zich, maar mogelijk is het ook voldoende en neemt het wat minder geheugenruimte in beslag. Sla je de foto op als een PDS-(photoshop)bestand? Let goed op met hoeveel bitdiepte dat wordt gedaan, 8 of 16 bits.
Daarnaast worden het aantal kleurschakeringen in een foto bepaald door de sensor van je camera. Hoeveel kleurnuances kun je daarop kwijt? Dat zie je exact in je histogram. Links beginnen de zwarte tinten, liefst op het nulpunt, en rechts eindigen de witte tinten ook liefst precies op het nulpunt. Kun je daarom juichen als je foto-scene in het histogram een perfect bergje vertoont, met links en rechts een maximaal dal en ergens in het midden een top? Nee, er is meer mogelijk.
Een histogram dat rechts en/of links een stapel zwarte pixels toont, hoort bij een fotoscene die veel méér kleurschakeringen bevat. Zo´n fotoscene heeft meer kleuren dan je histogram kan tonen, oftewel dan je sensor kan bevatten. De kleurschakeringen lopen náást je histogram in een hellinkje naar beneden. Die hele grote hoeveelheid op je foto vangen kan echter wel: door een trucje toe te passen. Dat trucje heet HDR-techniek, High Dynamic Range.
Het werkt eenvoudig: maak drie of vijf foto’s van dezelfde scène, met exact hetzelfde scherpstelpunt en exact dezelfde scherptediepte, (gebruik zo nodig manual focus), maar varieer de belichtingstijd door de iso-waarde en/of de sluitertijd aan te passen. Bij de eerste foto(‘s) belicht je de foto geschikt voor de donkere partijen. Bij de middelste foto(´s) focus je qua belichting op de gemiddeld belichtingswaarde en bij de laatste foto(´s) pas je de belichting aan op de lichtste partijen. Varieer je met de sluitertijd? Gebruik dan een statief als daar een langere sluitertijd bij zit dan 1/100ste.
Om HDR te realiseren hebben hedendaagse camera´s een automatische methode: bracketing. Je camera juist instellen (lees je gebruiksaanwijzing over bracketing) en met één klik op de knop creëer je meerdere foto’s met ieder één stop verschil belicht (of een meervoud of deel hiervan).
Deze foto´s voeg je samen via Lightroom (als je de samengestelde foto graag in RAW terugziet) of in een ander foto-bewerkingsprogramma. Zoek de functie ´HDR maken´ en voila, je hebt een foto met veel meer kleurschakeringen dan de sensor van je camera ooit zou aankunnen.
Wanneer gebruikt je HDR-techniek in de praktijk?
Als er extreem veel kleurverschil in een fotoscene zit, veel variatie tussen heel diep zwart tot heel hoog wit.
Dit kleurverschil kan je goed waarnemen als je iemand in de schaduw ziet zitten en de persoon ernaast in de zon staat. Zo´n situatie krijg je nooit als vanzelf goed op de foto. Ofwel de persoon in de schaduw is goed belicht en die in de zon uitgebeten wit, ofwel de persoon in de zon is goed belicht en die in de schaduw oogt als een grote zwarte vlek.
Een ander voorbeeld dat wel herkenbaar kan zijn: je hebt binnenshuis gefotografeerd in een kamer en op de foto zijn de raampartijen uitgebeten wit. Veel mensen zijn zo gewend dat dit zo is, dat ze dit bij het bekijken van de fotoś als ‘normaal´ beschouwen. Dat is best, want in werkelijkheid passen de ogen van de kijker zich moeiteloos aan als ze hun blik van binnen naar buiten werpen. Ze zien dan geen verblindend wit licht maar bijvoorbeeld een boom, een blauwe lucht of een schitterende wolkenpartij.
Het zijn twee veel voorkomende situaties waarbij er meer kleurschakeringen aanwezig zijn, dan de sensor kan weergeven. Een derde voorbeeld is nachtfotografie in combinatie met kunstlicht, denk aan stadsverlichting en sfeerverlichting in de decembermaand. In de praktijk bestaan er veel meer soortgelijke situaties. De fotograaf die nooit op het histogram kijkt, merkt ze misschien niet eens op.
Een hedendaagse foto kan echter veel meer details tonen dan het menselijk oog in één oogopslag kan zien en ook veel meer kleurschakeringen laten zien dan het menselijk ook in één oogopslag kan waarnemen. Dat is soms gewoon alleen maar mooi, soms blijf je daardoor veel langer naar een foto kijken en soms heeft het een bevreemdend effect. Leuk dus, om als fotograaf te experimenteren met de HDR-techniek.
Het beknopte to do-lijstje voor als je een hdr-foto wilt maken, vind je bij Spiekbriefjes.